Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwały budżetowej gminy. Budżet gminy jest uchwalany przez Radę Miejską na rok kalendarzowy. Inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały budżetowej i jej zmian przysługuje wyłącznie Burmistrzowi. Bez zgody Burmistrza Rada nie może wprowadzić w projekcie uchwały budżetowej gminy zmian powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenie wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu budżetu.
Projekt uchwały budżetowej Burmistrz przedkłada Radzie, a także Regionalnej Izbie Obrachunkowej – celem zaopiniowania, do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy. Uchwałę budżetową rada gminy podejmuje przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego. Do czasu podjęcia uchwały budżetowej, jednak nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego, podstawą gospodarki finansowej jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony radzie gminy.
Uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej określa w szczególności:
- wymaganą szczegółowość projektu budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
- terminy obowiązujące w toku prac nad projektem uchwały budżetowej jednostki samorządu terytorialnego;
- wymogi dotyczące uzasadnienia i materiały informacyjne, które zarząd przedłoży organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego wraz z projektem uchwały budżetowej.
Źródłami dochodów własnych gminy są:
- wpływy z podatków: od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, dochodowego od osób fizycznych opłacanego w formie karty podatkowej, od spadków i darowizn, od czynności cywilnoprawnych;
- wpływy z dodatkowego zobowiązania podatkowego;
- wpływy z opłat, m.in. skarbowej, targowej, reklamowej i eksploatacyjnej;
- dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych;
- dochody z majątku gminy;
- spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;
- kary pieniężne i grzywny, jeżeli tak stanowią przepisy;
- 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami;
- odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę;
- odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy;
- odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy;
- inne dochody należne gminie na podstawie przepisów.
Dochodami gminy mogą być także wpływy z samoopodatkowania mieszkańców.
W uchwale budżetowej określa się m.in. łączną kwotę planowanych dochodów i wydatków oraz kwotę planowanego deficytu lub nadwyżki wraz ze źródłami pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki. Uchwały i zarządzenia organów gminy dotyczące zobowiązań finansowych wskazują źródła, z których zobowiązania te zostaną pokryte.
Za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada Burmistrz, któremu przysługuje wyłączne prawo:
- zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,
- emitowania papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,
- dokonywania wydatków budżetowych,
- zgłaszania propozycji zmian w budżecie gminy,
- dysponowania rezerwami budżetu gminy,
- blokowania środków budżetowych, w przypadkach określonych ustawą.
Gospodarka finansowa gminy jest jawna. Burmistrz niezwłocznie ogłasza uchwałę budżetową i sprawozdanie z jej wykonania w trybie przewidzianym dla aktów prawa miejscowego. Burmistrz informuje mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu, kierunkach polityki społecznej i gospodarczej oraz wykorzystywaniu środków budżetowych.
Kontrolę gospodarki finansowej Gminy sprawuje Regionalna Izba Obrachunkowa.
